Aile işletmelerinde kurumsallaşma konusu ile ilgili birçok yazı ve araştırma mevcuttur. Bir önceki yazıda kurumsallaşmanın esaslarını ele almıştık. Unutulmamalıdır ki bu konun literatüre ayrı bir başlık olarak girmesi dünyadaki aile işletmelerinin ikinci kuşağa başarılı devrinin %20, üçüncü kuşağa başarılı devrin ise %8 olması hususundaki istatistiktir. Bu durum kurumsallaşmış bir aile işletmesinin dahi kuşaklar arası yetki ve sorumluluk devrinde problemler ve ciddi dezavantajlar yaşadığını göstermektedir. Dolayısıyla aile konusu ele alınırken sadece işletme ve ortaklık değil aynı zamanda uzun vadeli süreklilik için devir planları da ayrıca dikkate alınmalıdır.
İlk aşamada ele alınması gereken Sahip-Hissedar ve Yönetici pozisyonları için gereksinimleri belirlemek olmalıdır. Bunun için öncelikle zamanlama konusuna çok dikkat edilmelidir. Daha sonra mevcut adaylar, eşler, çocuklar, ortaklar gibi diğer ilişkili kesimler netleştirilmelidir. Bir sonraki aşamada dönen ve duran tüm varlıklar konusunda fikir birliği yaratılmalıdır. Tüm bunlar değerlemesi ve miktarları hakkında herkesin kafasının net olması çok kritiktir.
Ana unsurlardan bir diğeri ise kişilere danışarak istekleri, kaygıları ve sorunları hakkında bilgi almaktır. Bu çalışmada ortak noktanın İnsan olduğu unutulmamalıdır ve tüm bunların ekonomik olduğu kadar psikolojik, sosyolojik ve politik yönleri de vardır. Bu bağlamda insanın kendi yaşamından beklentileri ve amaçları şirketin hedeflerinden daha önemlidir ve her ikisi arasında ayrıştırma yapabilme yeteneği geliştirilmesi de bu devir planının bir paçası olarak görülebilir.
En önemli hususlardan biri de işletmeden beklentiler kısmında ailenin şahsi beklentileri arasında bağ kurabilmektir. Bunun için emeklilik ödeneği, kardan pay, yıl sonu nakit katkısı vs. gibi hususlar net bir şekilde Devir Planı’nda yer almalıdır.
Roller ve bunlara bağlı oluşabilecek kısıtlar konusu net bir şekilde tartışılmalı Hissedar ve Yönetici ayırımının yapılabilir olması sağlanmalıdır. Bu aşamada aile işleri ve/veya işletmeleri ile rekabet oluşturmama ilkesi şahsi müteşebbisliği de kısıtlamadan benimsenmelidir.
Devir Planı dokümante edilmeli ve herkes tarafında onaylanmalıdır. Plan içeriği ise organizasyon şeması, eylem planı, finansal plan, eğitim planı ve tıkanıklıkları çözme planı gibi bölümleri içermelidir.
Yukarıda sıralanan bütün aşamalar tamamlandıktan sonra işletmelerde yapılması gerekli olan hususlar için hukuk danışmanı ve mali konular için mali müşavir tutularak faaliyetlere resmiyet kazandırmak gerekmektedir.
Böylelikle belirli bir olgunluğa gelebilmiş ve belirli bir derece kurumsallaşmış aile işletmeleri için uzun vadeli planın, herkesin katılımı ve onayı ile problemler oluşmadan ortaya konması, kişilerin kafalarının netleşmesi, gereksiz iletişim ve önyargı sorunlarının oluşmaması ve en önemlisi hem aile hem de işletme için sürdürülebilirliğin sağlanması için vazgeçilmez olduğu anlaşılmaktadır.
Dr. Bilinç Dolmacı
Comentarios