Aile bireyini veya bir arkadaşı iş ortağı yapmak ilk bakışta iyi bir fikir gibi görülebilir, hatta girişimciliği ve motivasyonu tetikleyici bir unsur da olabilir. Ancak kişisel ilişkiler, iş yönetimini karmaşık bir yola sokabilir. Çoğu zaman bir işe girmek kolay, ama çıkmak zordur.
Dolayısıyla, herhangi bir iş ortaklığı öncesinde dikkatlice düşünmek ve özellikle arkadaş veya aile ilişkileri için etraflı bir değerlendirme yapmak gerekmektedir. Ortaklık teklifinden önce aşağıdaki 10 konu hakkında kafa yorulması gerekmektedir:
1. Aynı amaçlar için mi varız? Farklı kişilerin, işi büyütüp satmak, sonraki nesile aktarmak, azami kar elde etmek vs. gibi farklı beklentileri olabilir. Bundan dolayı esas amaçta birlik olunması elzemdir.
2. Yeni biri işe ne kazandıracak? İlişkinin boyutunun, ortağın niteliklerini ve görev gereksinimlerini etkiliyor olması risk oluşturur. Görev tanımlarının ve beklentilerin net bir şekilde tanımlanması ve kişilerden beklentinin ne olduğunun önceden tespit edilmesi gerekir.
3. Herhangi bir hisse arzı olmalı mı? Ortak alınacak kişiye hangi oranda menfaat sağlanacağı ve bunun hangi kriterlere göre ayarlanacağı işin başından aydınlatılması gereken önemli konulardan biridir.
4. Anlaşmazlık halinde ne olacak? Kişisel ilişkiler profesyonel sorunların çözümünü zorlaştırmakta ve anlaşmazlık halini karmaşık bir duruma sokmaktadır. Objektif bir şekilde anlaşmazlık durumlarında ne yapılacağını belirlemek tarafları rahatlatacaktır.
5. Risk alma kabiliyetleri ne kadar örtüşür? Farklı kişiliklerin farklı davranışları olabileceği gibi farklı risk alabilme kabiliyetleri de olabilir. Bu açıdan önemli konularda karar alma şekli hakkında anlaşmaya varmış olmak faydalı olacaktır.
6. Tarafların rolleri ne olacak? Aile bireyleri veya arkadaşlar arasında yapılacak ortaklıklarda, operasyonel idarede görev alacak şahısların çakışmayan yetki ve sorumlulukları net bir şekilde belirlenip edilerek uygulanmalıdır.
7. Profesyonel ve kişisel yaşamlar nasıl ayrı tutulacak? Kişisel konuların iş konularından ayrı tutulması ve bunun tüm taraflarca benimsenmesi kaçınılmaz bir yönetim gerekliliğidir. Örneğin, aile yemeklerinde iş konuşulmaması gibi kurallar işin başından belirlenmelidir.
8. Ortak olacak kişi nasıl değerlendirilecek? Aile bireyleri veya arkadaşlar çoğu şeyi halı altına atma eğilimi göstermektedir. Ancak hesap verebilirlik ve şeffaf değerlendirme yönetim performansı için çok önemlidir. Değerlendirme şekli ve kriterleri hakkında anlayış birliğine sahip olmak ve hatta bunun için üçüncü taraf hizmet almak faydalı olacaktır.
9. Ortaklık yürümezse ne yapılacak? Ortaklık değişikliği kariyer değişikliğinden çok daha zor olan bir konudur. İlişkilerin etkilenmesi ve farklı boyutlar kazanması gibi faktörler ortakları zor durumlarda bırakabilir. Ancak, birinin işten ayrılması durumunda ne olacağı, devamlılığın nasıl temin edilebileceği gibi konular işin başında düşünülmesi gereken önemli hususlardan biridir.
10. Yeni nesile devir planı nasıl olacak? Uzun süreli ve uyumlu bir ortaklık işi sürdürüldüğünde çoğu konu aşılmış gibi görünüyor olmasına rağmen, işin yeni nesile devrinin nasıl yapılacağı konusu ile tüm süreç yeniden başlamış olur. Bu yüzden, yeni nesile devir planlamasının önceden yapılması gerekmektedir.
Bu temel 10 madde üzerinde fikir birliği sağlandığı ve soruların cevaplarında netlik olduğu durumda iş ortaklığı için adım atılabilir. Ortaklık yürütülürken başta belirtilen temel konularda sorun yaşanmaması için uygulamada da bazı prensiplerin hayat bulması gerekmektedir.
Aile veya arkadaş arası iş ortaklıklarını yürütürken dikkat edilmesi gereken hususlar:
a. Aile bireyi veya arkadaşın, kendi güçlü yanlarına uygun görev ve yetkilerin tanımlanması: görev ve yetkiler tanımlanması ve uygulaması kendi alanında güçlü yanları/nitelikleri olan kişilere göre yapılmalıdır. Satış yeteneği olmayan bir kişiye satış sorumluluğu vermek hem verimlilik açısından sorun yaratacaktır hem de başta belirlenen 10 maddede uyuşmazlıklar çıkma riskini artıracaktır.
b. Kişisel konuların işten ayrı tutulması: bu prensibin uygulamada da benimsenmesi profesyonel çizgilerin aşılarak özel konuların iş konularıyla karıştırılmasını engelleyecektir.
c. Nesil farklılıkları için anlayışlı olmak: doğal bir süreç olarak karşımıza çıkan bu faktör olumsuz değil de olumlu getirileri açısından kullanılmalıdır. Muhafazakar birinci nesil ile yenilikçi ikinci nesil çatışmaları sıklıkla görülebilen bir konudur.
Ancak her ikisinden de objektif bir şekilde değerlendirme alınarak karar verilmesi ilkesi uygulamada rahatlatıcı ve verimliliği artırıcı bir faktör olur.
d. Özel ve profesyonel zamanın ayrılması: iş, ailenin yürütüldüğünden çok farklı bir şekilde yürütülmelidir. Aile veya arkadaşlık ilişkilerinde duygusal, verici, aşırı hoşgörülü davranılabilir. Ancak işin selameti açışından çalışma hayatında profesyonel ve belirli kurallar dahilinde çalışmak önemlidir. Bu açıdan yemek, eğlence, hafta sonu gibi etkinliklerde sosyal yaşam, mesai saatlerinde ise profesyonel yaşam zamanlaması uygulamak gerekmektedir.
Tüm bunlar ilk bakışta basitçe aşılabilir olarak algılanmakta, “biz birbirimize güveniriz” veya “biz iyi anlaşıyoruz” gibi yorumlar ile karşılanmaktadır. Ancak, tecrübe göstermiştir ki işin detaylarına inildiğinde ve uygulamada karşılaşılan birçok alt boyutlar, çok çelişkili ve kişiler için ikilemler yaratan süreçler doğurabilmektedir. Bu açıdan, güven ve profesyonellik düzeyi ne kadar iyi olursa olsun, yukarıda belirtilen maddeler hakkında kafa yormak ve ilgili taraflara başından açık olmak çok daha sağlıklı iş ortaklıklarının oluşturulmasını ve yürütülmesini sağlayacaktır.
Dr. Bilinç Dolmacı
Comments