Zaman zaman bazı basit matematiği hatırlamakta fayda vardır. Çünkü aritmetik yaşamın her alanında karşımıza çıkan kaçınılmaz bir ilimdir. Günümüzde özellikle ekonomide, sosyolojide veya diğer teknik konularda sektörler için büyüme oranları konuşulduğunu duymaktayız.
Bir konuya ait büyüme oranının yıllar itibariyle sabit olması miktarda aynı sonucun olabileceği anlamına gelmez ve bu hususta üstel büyümenin (exponential) ne olduğunu iyi anlamak gerekiyor. Örneğin, dünya sıcaklığı diyelim ki 30 derece ise ve yıllık olarak %1 sabit büyüme oranı varsa bunun sonucunda 70 yıl içinde dünya sıcaklığının 60 derece olacağı sonucuna varırız. %1 oranında sabit yıllık bir oran raporlarda önümüze sunulduğunda çok ilgi çekici olamayabilir ama bunun sonucunu hesapladığımız zaman nerelere varabileceğini anlarız. Benzer şekilde dünya nüfusu 7 milyar ise (ehh.. bildiğimiz bir şey) ve yıllık büyüme oranı sabit %1.5 ise (hmm… çok da değilmiş) bunun sonucunda 46 yıl içerisinde dünya nüfusunun 14 milyar (aaa! iki katı!) olarak karşımıza çıkacağını anlayabiliriz. Bu durumda, 14 Milyarlık bir nüfusun sabit hacimdeki ve kaynakları sürekli azalan bir dünyada ne sonuçları doğuracağını düşünmek bile insanı ürkütür oluyor.
Kısacası oranlar çok küçük ve sabit olabilir ama yaptıkları etki zaman içerisinde katlanarak büyümektedir ve üstel büyüme (2² gibi) sonucu miktar olarak çok yüksek rakamlar karşımıza çıkabilir. Dolayısıyla raporlarda ve sunumlarda verilen oranların önce ne manaya geldiğini, daha sonra ise bu oranının miktar olarak ne sonuca varacağını düşünmemiz ve sonuca göre yargıya varmamız en doğru yaklaşımdır. Özellikle toplumun da genel olarak bunu anlaması ve yorumlaması daha çevreci daha sağlıklı ve daha yaşanabilir bir dünya için kaçınılmazdır.
Dr. Bilinç Dolmacı
Comments